Een logisch model

Modellen zijn hulpmiddelen en geen doel op zich. En het moeten geen stokpaardjes worden. Toch heb ik een model dat ik regelmatig gebruik, omdat het in verschillende situaties toepasbaar is en lekker praktisch.

Het betreft het model van de logische niveaus. Geïntroduceerd door antropoloog Gregory Bateson en later verder uitgewerkt door Robert Dilts. Het model gaat ervan uit dat de hogere niveaus invloed hebben op de lagere niveaus. En dat voor verandering op het ene niveau vaak verandering of bewustwording op een ander niveau nodig is.

Een coachings- of trainingsvraag lijkt zich vaak op het niveau van gedrag of vaardigheden af te spelen: je wilt iets niet meer doen, of juist wel gaan doen. Of misschien wil je bepaalde vaardigheden ontwikkelen, laten we assertiviteit als voorbeeld nemen. Je kunt assertief gedrag heel precies gaan bestuderen (soms heb je heel geschikte rolmodellen in je omgeving) of een training volgen en het gedrag vervolgens in de praktijk proberen toe te passen. Soms lijkt dat te werken, maar minstens zo vaak lukt het niet. Ja, tijdens de training ging het best goed. Maar vervolgens staat die veeleisende collega aan je bureau en voor je het weet heb je weer ja gezegd, alle theorie ten spijt. Hoe kan dat nou?

Grote kans dat het probleem zich op een hoger niveau afspeelt. Want in theorie weet je heus wel hoe je nee moet zeggen. Maar zodra het er echt om spant, zegt het stemmetje in je hoofd ‘Als ik nee zeg vindt ze me inflexibel of ‘Als ik nee zeg ben ik niet professioneel.’ Dat is de kracht van de hoger liggende niveaus. Dag theorie uit de assertiviteitstraining!

Wil je echt iets veranderen? Dan zul je aan de bak moeten op het juiste niveau. Bijvoorbeeld door je overtuigingen te herkennen, wanneer ze de kop opsteken. En ze vervolgens onder de loep te nemen. Kloppen ze eigenlijk wel? Zou er ook nog een andere waarheid kunnen bestaan? En wie zou je zijn zonder die overtuiging?

Door je overtuigingen te onderzoeken, creëer je ruimte. En dan komen de vaardigheden uit die training misschien alsnog van pas, omdat je ze vanuit overtuiging toepast.